Karkonosze
Karkonosze to pasmo górskie położone na południowym zachodzie Polski, na granicy z Republiką
Czeską. Od wschodu ograniczone Przełęczą Lubawską 516 m n.p.m., od zachodu Przełęczą Szklarską 886
m n.p.m. Stanowią najwyższe pasmo górskie Sudetów. Tu też znajduje się najwyższy z sudeckich
szczytów – Śnieżka 1603 m n.p.m., która jest też najwyższym szczytem Karkonoszy i Czech, a także
województwa dolnośląskiego i Śląska. W przeważającej większości wyższe partie gór są objęte ochroną
w formie Karkonoskiego Parku Narodowego, który utworzono w 1959 roku. Obecnie, po poszerzeniu w
2016 roku, park obejmuje prawie 6000 ha.
Wschodnia część Karkonoszy – do Śnieżki – zbudowana jest ze skał metamorficznych – łupków
łyszczykowych, gnejsów, amfibolitów, wapieni krystalicznych, oraz skał osadowych – zlepieńców. Na
Śnieżce przebiega strefa kontaktowa pomiędzy łupkiem łyszczykowym i granitem. W wyniku kolejnego
przeobrażenia powstała bardzo odporna skała zwana hornfelsem. To właśnie dzięki niej Śnieżka
zawdzięcza swą wysokość i dominantę. Na zachód od najwyższego karkonoskiego szczytu dominuje
granit, który jest skałą magmową. Z granitu zbudowane są tak charakterystyczne dla Karkonoszy grupy
skalne jak np: Słonecznik, Pielgrzymy, Śląskie i Czeskie Kamienie, Twarożnik, czy Trzy Świnki. Ponadto
w Małym Śnieżnym kotle widoczna jest tzw. Żyła Bazaltowa zbudowana z bazaltoidów. Najbardziej
żyzne stanowisko w parku. Nasze góry, pomimo stosunkowo niewielkiej wysokości, charakteryzują się
bardzo ostrym klimatem i obniżeniem pięter roślinnych o kilkaset metrów w stosunku do np. Tatr.
Możemy zaobserwować piętra: regla dolnego (500-1000 m n.p.m.), regla górnego (1000-1250 m n.p.m.),
subalpejskie, in. kosodrzewiny, powyżej górnej granicy lasu (1250-1450 m n.p.m.) i alpejskie (pow. 1450
m n.p.m.). Tej ostrości dodają także silne, porywiste wiatry. Śnieżka jest jednym z najbardziej wietrznych
miejsc na świecie (np. w grudniu 2016 roku zanotowano porywy wynoszące 205 km/h).
Karkonosze są górami wilgotnymi. Występuje duża ilość dni z mgłą. Zimą osady mgielne tworzą
powstawanie na wystających powierzchniach, jak budynki, czy tyczki przy szlakach, narastającej warstwy
szronu przypominającej fantastyczne pióropusze.
Powierzchnie zrównań sprzyjają tworzeniu się torfowisk wysokich, które są rezerwuarami wody.
Torfowiska tworzą się także na zboczach. Ponadto występują tu jeziora polodowcowe nazywane stawami: Wielki i Mały Staw oraz Śnieżne Stawki. Z gór wypływają też liczne strumienie i rzeki, z których
największe to Łomnica, Podgórna, Wrzosówka i Kamienna. Koło Szklarskiej Poręby można zobaczyć
dwa najwyższe wodospady polskiej strony Karkonoszy – Wodospad Kamieńczyka, którego wody
spływają z wysokości 27 m, oraz Wodospad Szklarki o wysokości 13,3 m. Trzeci co do wysokości
Wodospad Podgórnej znajduje się w Przesiece. Jego wysokość to 10 m.
Rzeźba naszych gór jest łagodna. Najbardziej strome stoki i ściany skalne spotkamy w kotłach
polodowcowych. Takich kotłów mamy po polskiej stronie 6: Kocioł Łomniczki, Kocioł Małego Stawu,
Kocioł Wielkiego Stawu, Czarny Kocioł Jagniątkowski oraz Śnieżne Kotły – Wielki i Mały. Powstał one
w wyniku działania niewielkich, lokalnych lodowców, które ostatecznie wytopiły się przed ok. 10
tysiącami lat. W związku z tym do dzisiaj pozostały w Karkonoszach relikty glacjalne, czyli flora i fauna, która trafiła tu wraz ze zlodowaceniem. Jest to m. in. malina moroszka, gnidosz sudecki (będący także endemitem), wierzba lapońska, torfowiec Lyndberga, wierzba zielna,turzyca patagońska, bażyna czarna i obupłciowa, rzeżucha rezedolistna, czy skalnica śnieżna. Wśród zwierząt są to chomikowaty nornik bury, ważki: żagnica północna i miedziopierś górska, wypławek alpejski. Poza reliktami spotkamy tu też karkonoskie endemity, czyli nigdzie indziej nie spotykane rośliny takie jak: dzwonek karkonoski, gnidosz sudecki, skalnica darniowa bazaltowa, biedrzeniec mniejszy skalny.
W Karkonoszach przed wiekami wydobywano złoto i poszukiwano z dobrym skutkiem minerałów. Złoto znajdowano przede wszystkim w złożach wtórnych, tj, w osadach dna rzek. Stąd do dzisiaj w nazwach miejscowych zachowały się miejsca, w których dawniej płukano złoto, np. część dzisiejszego Karpacza – Płóczki. Również nazwy rzek, takie jak Złoty Potok, świadczą o występowaniu cennego kruszcu w jego korycie. Dzisiaj najczęściej znajdowanym minerałem jest kwarc tworzący też piękne kryształy. Występuje on w kilku odmianach: przezroczystej, która nazwana jest kryształem górskim, lekko przydymionej – kwarcem dymnym, całkiem czarnej nieprzejrzystej – morionem, a fioletowa to ametyst. Kwarc jest też jednym z trzech minerałów budujących karkonoski granit (oprócz skalenia i biotytu), czyli najbardziej rozpowszechnioną skałę masywu.
Przed 1945 rokiem Karkonosze nazywano Górami Olbrzymimi – Riesengebirge. Każdy, kto na nie
popatrzy od strony północnej nie będzie miał wątpliwości, skąd wzięła się ta nazwa. Majestatycznie wznoszące się nad dnem Kotliny Jeleniogórskiej górskie szczyty słusznie zasłużyły na takie miano.
Karkonosze to także najwyższe pasmo górskie okalające Kotlinę Jeleniogórską. Pomimo,iż większość
miejscowości u ich stóp nie leży geograficznie w Karkonoszach (lub też znajduje się w nich jedynie
częściowo), to my – ich mieszkańcy – mówimy, że mieszkamy w Karkonoszach właśnie. Dlatego:
ŁĄCZĄ NAS KARKONOSZE.
Szronowe „pióra” na Śnieżce autor: Anna Kurowska
Śnieżka zimową porą autor: Anna Kurowska
Śnieżka zimą autor: Anna Kurowska
